Hiểu Rõ Sự Khác Biệt Giữa Perpetual và Futures Truyền Thống

Hiểu Rõ Sự Khác Biệt Giữa Perpetual Và Futures Truyền Thống

Chào mừng các nhà giao dịch tương lai đến với thế giới đầy biến động nhưng cũng vô cùng hấp dẫn của thị trường hợp đồng tương lai tiền điện tử. Là một chuyên gia giao dịch lâu năm, tôi hiểu rằng việc nắm vững các công cụ phái sinh là bước đầu tiên và quan trọng nhất để đạt được thành công bền vững. Trong số các công cụ này, Hợp đồng Tương lai Vĩnh viễn (Perpetual Futures) và Hợp đồng Tương lai Truyền thống (Traditional Futures) là hai sản phẩm phổ biến nhất, nhưng chúng lại có những khác biệt cơ bản ảnh hưởng sâu sắc đến chiến lược giao dịch của bạn.

Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích chi tiết, giúp người mới bắt đầu phân biệt rõ ràng hai loại hợp đồng này, từ đó đưa ra quyết định giao dịch sáng suốt hơn.

I. Giới Thiệu Cơ Bản Về Hợp Đồng Tương Lai Tiền Điện Tử

Trước khi đi vào sự khác biệt, chúng ta cần hiểu bản chất của hợp đồng tương lai. Hợp đồng tương lai là một thỏa thuận pháp lý để mua hoặc bán một tài sản cơ sở (trong trường hợp này là tiền điện tử như Bitcoin hay Ethereum) tại một mức giá xác định trước vào một ngày cụ thể trong tương lai.

Mục đích chính của hợp đồng tương lai là: 1. Đầu cơ: Đặt cược vào hướng đi của giá tài sản mà không cần sở hữu tài sản thực tế. 2. Phòng ngừa rủi ro (Hedging): Bảo vệ danh mục đầu tư hiện có khỏi biến động giá bất lợi.

Thị trường tiền điện tử đã tạo ra hai biến thể chính của sản phẩm này: Hợp đồng Tương lai Truyền thống và Hợp đồng Tương lai Vĩnh viễn.

II. Hợp Đồng Tương Lai Truyền Thống (Traditional Futures)

Hợp đồng tương lai truyền thống có nguồn gốc từ thị trường hàng hóa và tài chính truyền thống (như hợp đồng tương lai dầu mỏ, vàng, hoặc chỉ số chứng khoán).

A. Đặc Điểm Chính Của Futures Truyền Thống

1. Ngày Đáo Hạn Cố Định (Fixed Expiration Date): Đây là đặc điểm phân biệt cốt lõi. Mỗi hợp đồng tương lai truyền thống đều có một ngày đáo hạn cụ thể, được xác định trước. Khi ngày này đến, giao dịch phải được thanh toán hoặc được chuyển đổi thành vị thế giao ngay (spot), tùy thuộc vào quy định của sàn giao dịch (thanh toán bằng tiền mặt hoặc giao hàng vật lý, mặc dù trong crypto thường là thanh toán bằng tiền mặt).

2. Cơ Chế Đảo Ngược (Contango và Backwardation): Giá của hợp đồng tương lai truyền thống thường khác với giá giao ngay do chi phí nắm giữ (Cost of Carry), bao gồm lãi suất, chi phí lưu trữ và bảo hiểm.

Contango: Giá hợp đồng tương lai cao hơn giá giao ngay.
Backwardation: Giá hợp đồng tương lai thấp hơn giá giao ngay.

3. Thanh Toán và Đóng Vị Thế: Hầu hết các nhà giao dịch ngắn hạn không giữ hợp đồng đến ngày đáo hạn. Họ sẽ đóng vị thế của mình (mua lại hợp đồng đã bán hoặc bán lại hợp đồng đã mua) trước ngày đáo hạn để chốt lời hoặc cắt lỗ.

4. Tính Thanh Khoản: Tính thanh khoản thường tập trung vào các hợp đồng sắp đáo hạn. Khi một hợp đồng sắp đáo hạn, sự chú ý của thị trường sẽ chuyển sang hợp đồng có kỳ hạn tiếp theo.

B. Ví Dụ Về Futures Truyền Thống Tiền Điện Tử

Giả sử bạn mua hợp đồng tương lai Bitcoin (BTC) đáo hạn vào tháng 12 năm 2024. Bạn cam kết mua BTC với giá X vào ngày đáo hạn đó. Nếu đến ngày đáo hạn, giá BTC trên thị trường giao ngay là Y, bạn sẽ nhận được khoản lãi/lỗ dựa trên chênh lệch giữa X và Y (sau khi điều chỉnh phí).

III. Hợp Đồng Tương Lai Vĩnh Viễn (Perpetual Futures)

Hợp đồng tương lai vĩnh viễn (thường được gọi là "Perps") là một sản phẩm sáng tạo được tiên phong bởi các sàn giao dịch tiền điện tử, nhằm mô phỏng cơ chế giao dịch đòn bẩy của hợp đồng tương lai nhưng loại bỏ hoàn toàn ngày đáo hạn.

A. Đặc Điểm Chính Của Perpetual Futures

1. Không Có Ngày Đáo Hạn: Như tên gọi, hợp đồng vĩnh viễn không bao giờ đáo hạn. Điều này cho phép nhà giao dịch giữ vị thế mua (long) hoặc bán khống (short) của họ vô thời hạn, miễn là họ duy trì đủ ký quỹ (margin).

2. Cơ Chế Phí Tài Trợ (Funding Rate): Đây là cơ chế quan trọng nhất để giữ giá của hợp đồng vĩnh viễn neo gần (hoặc bằng) giá giao ngay (spot price). Vì không có ngày đáo hạn để điều chỉnh giá, thị trường sử dụng Phí Tài Trợ định kỳ (thường là 8 giờ một lần) để cân bằng cung và cầu.

Nếu phe mua (Long) chiếm ưu thế và giá Perps cao hơn giá Spot, phe Long sẽ trả phí cho phe Short.
Nếu phe bán (Short) chiếm ưu thế và giá Perps thấp hơn giá Spot, phe Short sẽ trả phí cho phe Long.

3. Đòn Bẩy Cao Hơn: Do tính chất không đáo hạn và sự cạnh tranh giữa các sàn giao dịch, Perpetual Futures thường cung cấp mức đòn bẩy cao hơn đáng kể so với hợp đồng tương lai truyền thống trên cùng một tài sản.

4. Tính Đơn Giản Hóa: Đối với nhà giao dịch ngắn hạn hoặc trung hạn, Perps đơn giản hơn vì họ không cần phải lo lắng về việc cuộn (roll over) vị thế sang hợp đồng kỳ hạn tiếp theo khi hợp đồng hiện tại sắp hết hạn.

B. Ưu Điểm Của Perpetual Futures

Linh hoạt tối đa: Giữ vị thế lâu dài mà không cần tái cơ cấu hợp đồng.
Giao dịch gần với giá Spot: Cơ chế Funding Rate giúp giá Perps bám sát giá thị trường giao ngay.

IV. Bảng So Sánh Chi Tiết: Perpetual vs. Traditional Futures

Để dễ hình dung, dưới đây là bảng tóm tắt những khác biệt quan trọng nhất giữa hai loại hợp đồng này:

So Sánh Sự Khác Biệt Giữa Perpetual và Futures Truyền Thống
Tính năng	Hợp Đồng Tương Lai Vĩnh Viễn (Perpetual)	Hợp Đồng Tương Lai Truyền Thống (Traditional)
Ngày Đáo Hạn	Không có (Vô thời hạn)	Có ngày đáo hạn cố định
Cơ chế Cân bằng Giá	Phí Tài Trợ (Funding Rate)	Chênh lệch giá theo kỳ hạn (Contango/Backwardation)
Chi phí Nắm giữ Vị thế	Phí Tài Trợ (có thể dương hoặc âm)	Chi phí nắm giữ được tích hợp vào giá hợp đồng
Thanh toán/Cuộn vị thế	Không cần cuộn, vị thế tự động gia hạn	Phải đóng hoặc cuộn sang kỳ hạn mới trước ngày đáo hạn
Mức độ Phổ biến trong Crypto	Rất phổ biến, là tiêu chuẩn giao dịch phái sinh chính	Ít phổ biến hơn, thường được cung cấp bởi các sàn giao dịch lớn hơn
Mục đích sử dụng chính	Đầu cơ ngắn và trung hạn, Giao dịch Swing Trading en Crypto Futures	Phòng ngừa rủi ro dài hạn, Giao dịch theo chu kỳ thị trường

V. Phân Tích Sâu Hơn Về Cơ Chế Hoạt Động

Việc hiểu rõ cơ chế hoạt động đằng sau sự khác biệt là chìa khóa để quản lý rủi ro hiệu quả.

A. Vai Trò Của Phí Tài Trợ (Funding Rate) Trong Perpetual Futures

Phí Tài Trợ là trái tim của hợp đồng vĩnh viễn. Nó đảm bảo rằng giá hợp đồng tương lai không bị trôi dạt quá xa so với giá giao ngay thực tế.

Giả sử giá BTC Spot là $60,000. Nếu nhiều nhà giao dịch tin rằng giá sẽ tăng mạnh, họ sẽ mở vị thế Long, đẩy giá hợp đồng Perpetual lên $60,100. Để ngăn chặn sự chênh lệch này kéo dài, cơ chế Funding Rate được kích hoạt:

Nếu Funding Rate dương (ví dụ: +0.01% mỗi 8 giờ), các nhà giao dịch Long phải trả 0.01% giá trị vị thế của họ cho các nhà giao dịch Short.
Điều này tạo ra một chi phí để giữ vị thế Long, khuyến khích một số người đóng vị thế Long và mở vị thế Short, từ đó kéo giá Perpetual trở lại gần giá Spot.

Nếu Funding Rate âm, điều ngược lại xảy ra: phe Short trả phí cho phe Long.

B. Quản Lý Rủi Ro Trong Bối Cảnh Khác Biệt

Sự khác biệt về cơ chế thanh toán ảnh hưởng trực tiếp đến chiến lược quản lý rủi ro của bạn.

1. Rủi Ro Đáo Hạn (Đối với Futures Truyền Thống): Nếu bạn đang sử dụng Futures Truyền thống để phòng ngừa rủi ro cho tài sản giao ngay của mình, bạn phải tính toán cẩn thận ngày đáo hạn. Nếu bạn không cuộn vị thế kịp thời, bạn có thể phải thanh lý ở mức giá không mong muốn hoặc phải chịu phí cuộn vị thế (roll cost). Việc quản lý rủi ro cân bằng giữa giao ngay và hợp đồng tương lai là cực kỳ quan trọng để tránh những sai sót này, như đã đề cập tại Quản Lý Rủi Ro Cân Bằng Giữa Giao Ngay Và Hợp Đồng Tương Lai.

2. Rủi Ro Phí Tài Trợ (Đối với Perpetual Futures): Trong thị trường bò tót (bull market) kéo dài, Phí Tài Trợ dương có thể rất cao. Nếu bạn giữ vị thế Long trong thời gian dài, chi phí Funding Rate tích lũy có thể ăn mòn đáng kể lợi nhuận của bạn, thậm chí khiến việc giữ vị thế trở nên đắt đỏ hơn so với việc nắm giữ tài sản giao ngay. Ngược lại, trong thị trường gấu (bear market) kéo dài, việc bán khống (Short) có thể mang lại lợi nhuận thụ động từ Funding Rate dương.

VI. Lựa Chọn Công Cụ Phù Hợp Với Chiến Lược Giao Dịch

Việc lựa chọn giữa Perpetual và Futures Truyền thống phụ thuộc hoàn toàn vào mục tiêu giao dịch của bạn.

A. Khi Nào Nên Chọn Perpetual Futures?

Perpetual Futures là lựa chọn lý tưởng cho:

1. Giao dịch Ngắn hạn và Trung hạn: Đối với các chiến lược lướt sóng (scalping) hoặc giao dịch theo xu hướng (swing trading), Perps mang lại sự linh hoạt tối đa. Các nhà giao dịch sử dụng chiến lược Swing Trading en Crypto Futures thường ưu tiên Perpetual vì họ không bị ràng buộc bởi ngày đáo hạn khi chờ đợi các đợt biến động lớn. 2. Tận dụng Đòn Bẩy Cao: Khi bạn muốn tối đa hóa lợi nhuận trên một biến động giá ngắn hạn, đòn bẩy cao của Perps là hấp dẫn. 3. Giao dịch Theo Xu Hướng Thị Trường: Nếu bạn tin vào một xu hướng kéo dài vài tuần hoặc vài tháng, bạn chỉ cần quản lý ký quỹ và Funding Rate.

B. Khi Nào Nên Chọn Futures Truyền Thống?

Futures Truyền thống phù hợp hơn cho:

1. Phòng Ngừa Rủi Ro Dài Hạn: Nếu một tổ chức muốn khóa giá bán BTC của họ trong 6 tháng tới để bảo vệ doanh thu, hợp đồng tương lai truyền thống với ngày đáo hạn rõ ràng là công cụ chính xác hơn. 2. Giao dịch Dựa trên Chu kỳ: Các nhà giao dịch dự đoán sự thay đổi giá dựa trên các chu kỳ kinh tế hoặc tiền điện tử (ví dụ: chu kỳ Halving) có thể muốn sử dụng các kỳ hạn dài hơn mà Futures Truyền thống cung cấp. 3. Tránh Rủi Ro Funding Rate: Nếu bạn không muốn phải trả phí Tài Trợ liên tục, việc mua một hợp đồng tương lai truyền thống cho đến ngày đáo hạn sẽ loại bỏ rủi ro này (mặc dù bạn phải chịu chi phí nắm giữ được tích hợp trong giá).

VII. Quản Lý Tài Khoản Và Bảo Mật Trong Giao Dịch Phái Sinh

Dù bạn chọn công cụ nào, giao dịch hợp đồng tương lai (cả Perpetual và Traditional) đều liên quan đến việc quản lý tài sản trên sàn giao dịch tập trung và việc sử dụng đòn bẩy, điều này đòi hỏi mức độ bảo mật cao nhất.

Việc bảo vệ tài khoản của bạn là tối quan trọng. Bạn phải luôn áp dụng các biện pháp bảo mật nghiêm ngặt, bao gồm việc sử dụng mật khẩu mạnh, kích hoạt Xác thực Hai Yếu tố (2FA), và quản lý cẩn thận các khóa API (API Key) nếu bạn sử dụng giao dịch tự động. Chi tiết về các biện pháp này có thể được tham khảo thêm tại Bảo Mật Tài Khoản Futures: Mật Khẩu, Xác Thực Hai Yếu Tố (2FA) và Quản Lý API Key.

VIII. Kết Luận

Sự khác biệt cơ bản giữa Hợp đồng Tương lai Vĩnh viễn và Hợp đồng Tương lai Truyền thống nằm ở yếu tố thời gian: ngày đáo hạn.

**Futures Truyền Thống:** Có ngày kết thúc, giá được điều chỉnh bởi chi phí nắm giữ. Phù hợp cho phòng ngừa rủi ro có thời hạn và giao dịch theo chu kỳ.
**Perpetual Futures:** Không có ngày đáo hạn, giá được neo giữ bằng Phí Tài Trợ. Phù hợp cho đầu cơ linh hoạt, giao dịch ngắn/trung hạn và tận dụng đòn bẩy.

Là một nhà giao dịch mới, bạn nên bắt đầu với Perpetual Futures trên các sàn giao dịch uy tín vì chúng đại diện cho phần lớn hoạt động giao dịch phái sinh tiền điện tử hiện nay. Tuy nhiên, hãy luôn nhớ rằng đòn bẩy đi kèm với rủi ro thanh lý cao. Hãy thực hành quản lý rủi ro chặt chẽ, hiểu rõ cơ chế Funding Rate và không bao giờ giao dịch nhiều hơn số tiền bạn có thể chấp nhận mất.

Các sàn giao dịch Futures được khuyến nghị

Sàn	Ưu điểm & tiền thưởng Futures	Đăng ký / Ưu đãi
Binance Futures	Đòn bẩy lên tới 125×, hợp đồng USDⓈ-M; người dùng mới có thể nhận tới 100 USD voucher chào mừng, thêm 20% giảm phí spot trọn đời và 10% giảm phí futures trong 30 ngày đầu	Đăng ký ngay
Bybit Futures	Hợp đồng perpetual nghịch đảo & tuyến tính; gói chào mừng lên tới 5 100 USD phần thưởng, bao gồm coupon tức thì và tiền thưởng theo cấp bậc lên tới 30 000 USD khi hoàn thành nhiệm vụ	Bắt đầu giao dịch
BingX Futures	Copy trading & tính năng xã hội; người dùng mới có thể nhận tới 7 700 USD phần thưởng cộng với 50% giảm phí giao dịch	Tham gia BingX
WEEX Futures	Gói chào mừng lên tới 30 000 USDT; tiền thưởng nạp từ 50–500 USD; bonus futures có thể dùng để giao dịch và thanh toán phí	Đăng ký WEEX
MEXC Futures	Tiền thưởng futures có thể dùng làm ký quỹ hoặc thanh toán phí; các chiến dịch bao gồm bonus nạp (ví dụ: nạp 100 USDT → nhận 10 USD)	Tham gia MEXC

Tham gia cộng đồng của chúng tôi

Theo dõi @startfuturestrading để nhận tín hiệu và phân tích.