Otomatikleştirilmiş Ticaretin İlk Adımları: Basit Botlar

Kripto para vadeli işlemleri (futures) piyasası, yüksek kaldıraç potansiyeli ve 7/24 işlem görme imkanı sunması nedeniyle profesyonel yatırımcılar için cazip bir alan olmaya devam etmektedir. Ancak, bu piyasanın getirdiği hız ve volatilite, manuel ticaretin sınırlarını zorlayabilir. İşte bu noktada, otomatikleştirilmiş ticaret sistemleri, yani ticaret botları devreye girer. Bu makale, kripto vadeli işlemler dünyasına yeni adım atanlar için basit ticaret botlarının temellerini, kurulum aşamalarını ve bu süreçteki risk yönetimini profesyonel bir bakış açısıyla ele almaktadır.

Giriş: Manuel Ticaretten Otomasyona Geçiş

Kripto vadeli işlemler, spot piyasalara göre daha karmaşık türev ürünlerdir ve genellikle kaldıraç (leverage) içerirler. Başarılı bir vadeli işlemci, disiplinli olmayı, duygusal kararlardan kaçınmayı ve piyasa verilerini anlık olarak analiz edebilmeyi gerektirir. İnsan doğası gereği, sürekli uyanık kalmak, özellikle Asya ve Avrupa seanslarında dahi kesintisiz izleme yapmak zordur.

Otomatikleştirilmiş ticaret, bu zorlukların üstesinden gelmek için tasarlanmıştır. Bir ticaret botu, önceden tanımlanmış kurallar (giriş/çıkış koşulları, pozisyon büyüklüğü, risk limitleri) dizisine göre piyasayı izler ve emirleri otomatik olarak yürütür.

Basit botlar, karmaşık yapay zeka algoritmalarından ziyade, belirli teknik göstergelere veya zaman çizelgelerine dayanan, kural tabanlı sistemlerdir. Bunlar, otomasyona geçişin en güvenli ve anlaşılır ilk adımıdır.

Basit Botların Temelleri ve Yapı Taşları

Bir ticaret botu, temelde üç ana bileşenden oluşur: Strateji Motoru, Emir Yürütme Mekanizması ve Risk Yönetimi Modülü.

1. Strateji Motoru (The Strategy Engine)

Strateji motoru, botun "beynidir". Hangi koşullar altında alım (long) veya satım (short) yapılacağına karar verir. Basit botlar için en yaygın kullanılan stratejiler şunlardır:

**Hareketli Ortalama Kesişimleri (Moving Average Crossovers):** En temel stratejilerden biridir. Kısa vadeli bir hareketli ortalamanın (örneğin, 9 periyotluk EMA) uzun vadeli bir hareketli ortalamayı (örneğin, 21 periyotluk EMA) yukarı kesmesi alım sinyali, aşağı kesmesi ise satım sinyali olarak yorumlanır.
**RSI Aşırı Alım/Satım (RSI Overbought/Oversold):** Göreceli Güç Endeksi (RSI) gibi osilatörler kullanılır. Örneğin, RSI 30'un altına düştüğünde aşırı satım bölgesi olarak kabul edilir ve alım sinyali üretilir.
**Dönüş (Reversal) veya Trend Takip (Trend Following):** Bot, piyasanın belirli bir yönde ne kadar güçlü ilerlediğini ölçerek pozisyon açar.

Yeni başlayanlar için, stratejinin basit tutulması esastır. Karmaşık stratejiler, geri test (backtesting) sırasında aşırı optimizasyon (overfitting) riskini artırır.

2. Emir Yürütme Mekanizması (Order Execution)

Bu modül, strateji motorundan gelen sinyalleri alır ve bunları doğrudan borsanın API'si aracılığıyla emir olarak gönderir. Vadeli işlemlerde, emir türlerinin doğru seçilmesi kritiktir:

**Piyasa Emri (Market Order):** Anında en iyi mevcut fiyattan işlem yapar. Hız gerektiren durumlarda kullanılır ancak slippage (kayma) riski taşır.
**Limit Emri (Limit Order):** Belirlenen fiyattan veya daha iyisinden alım/satım yapılmasını sağlar. Genellikle daha iyi fiyat garantisi sunar.
**Stop Emri (Stop Order):** Fiyat belirli bir seviyeye ulaştığında piyasa emri olarak çalışır.

Basit botlar genellikle limit emirleri kullanarak giriş yapar ve pozisyonu kapatmak için piyasa veya limit emirleri kullanır.

3. Risk Yönetimi Modülü (Risk Management)

Otomatik ticaretin en önemli bileşenidir. Bir botun başarısı, ne kadar kazandığından çok, ne kadar az kaybettiğiyle ölçülür.

**Zarar Durdur (Stop-Loss):** Her pozisyon için önceden belirlenmiş bir maksimum kayıp seviyesidir. Bu, botun kontrol dışı kalan bir piyasa hareketinde tüm sermayeyi yok etmesini engeller.
**Kâr Al (Take-Profit):** Hedeflenen kâr seviyesine ulaşıldığında pozisyonu otomatik olarak kapatır.
**Pozisyon Büyüklüğü:** Her işlemde toplam sermayenin yüzde kaçının riske atılacağını belirler (örneğin, %1 veya %2).

Bu modül, botun ticaret felsefesini belirler. Örneğin, bir bot, tek bir işlemde sermayenin %5'inden fazlasını asla riske atmayacak şekilde programlanabilir.

Bot Oluşturma Süreçlerine Giriş

Bot oluşturmak, teknik bilgi gerektiren bir süreçtir, ancak günümüzde geliştirilen platformlar sayesinde bu sürece erişim kolaylaşmıştır. Temel olarak iki yol vardır: Kodlama ile sıfırdan geliştirme veya hazır bot platformlarını kullanma.

Kodlama Yoluyla Geliştirme (Python Örneği)

Profesyonel düzeyde otomasyon, genellikle Python gibi diller kullanılarak gerçekleştirilir. Kripto borsalarının API dokümantasyonları (örneğin Binance, Bybit) kullanılarak kütüphaneler (ccxt gibi) aracılığıyla bağlantı kurulur.

Bir kodlama sürecinde izlenmesi gereken temel adımlar şunlardır:

1. **Borsa API Erişimi:** API anahtarlarının ve gizli anahtarların güvenli bir şekilde alınması ve botun bu anahtarlar aracılığıyla borsaya bağlanması. 2. **Veri Çekme:** Geçmiş ve anlık fiyat verilerinin (OHLCV - Açılış, Yüksek, Düşük, Kapanış, Hacim) sürekli olarak çekilmesi. 3. **Gösterge Hesaplama:** Çekilen veriler üzerinde teknik göstergelerin (SMA, RSI vb.) hesaplanması. 4. **Sinyal Üretimi:** Hesaplanan göstergeler, önceden belirlenen kurallara göre alım/satım sinyalleri üretir. 5. **Emir Gönderimi:** Sinyallerin API üzerinden borsaya iletilmesi ve pozisyonların yönetilmesi.

Bu yol, tam kontrol sağlasa da, hata ayıklama (debugging) ve güvenlik (API anahtarlarının korunması) konularında yüksek sorumluluk gerektirir.

Hazır Bot Platformları ve No-Code Çözümler

Yeni başlayanlar için, kodlama bilgisi gerektirmeyen (no-code) veya düşük kodlu (low-code) platformlar idealdir. Bu platformlar, kullanıcıların sürükle-bırak arayüzleri veya önceden tanımlanmış şablonlar kullanarak stratejilerini görsel olarak oluşturmalarını sağlar.

Bu platformların avantajları:

Hızlı kurulum ve test imkanı.
Borsa API bağlantılarının platform tarafından yönetilmesi.
Genellikle yerleşik risk yönetimi araçları sunulması.

Ancak, bu platformların sınırlamaları da vardır: Stratejinizin esnekliği, platformun sunduğu araçlarla sınırlıdır.

Basit Riskten Korunma (Hedging) ve Botlar

Vadeli işlemlerin en güçlü yönlerinden biri, aynı varlık üzerinde hem uzun (long) hem de kısa (short) pozisyon açma yeteneğidir (eğer borsa izin veriyorsa). Bu, riskten korunma (hedging) stratejilerinin uygulanmasını mümkün kılar.

Basit bir bot, korunma amaçlı kullanılabilir. Korunma, portföyünüzün genel yön riskini azaltmak için tasarlanmıştır.

Örneğin, elinizde büyük miktarda spot BTC tutuyorsunuz ve kısa vadeli bir düşüş bekliyorsunuz. Manuel olarak pozisyon kapatmak yerine, vadeli piyasada BTC/USDT kontratlarında kısa pozisyon açarak (short) bu düşüşten korunabilirsiniz.

Basit bir bot, bu korunma işlemini otomatikleştirebilir. Örneğin, botunuz spot pozisyonunuzun büyüklüğüne orantılı olarak, belirli bir volatilite eşiğini aştığında otomatik olarak ters yönde bir pozisyon açabilir.

Daha fazla bilgi için, Basit Korunma (hedging) İşlemi Kurulumu konusuna başvurabilirsiniz. Bu, korunma mantığının nasıl uygulanabileceğine dair temel bir çerçeve sunar.

Geri Test (Backtesting) ve İleri Test (Forward Testing)

Bir ticaret botunu canlı piyasaya sürmeden önce, stratejisinin geçmiş veriler üzerinde nasıl performans gösterdiğini anlamak zorunludur. Bu sürece geri test (backtesting) denir.

Geri Testin Önemi

Geri test, botunuzun kurallarını tarihi fiyat hareketleri üzerinde simüle etmeyi içerir. Bu süreçte elde edilen metrikler şunlardır:

**Kümülatif Getiri:** Stratejinin başlangıçtan itibaren toplam getirisi.
**Maksimum Düşüş (Max Drawdown):** Stratejinin zirveden dibe yaşadığı en büyük yüzde kayıp. Bu, risk toleransınızı belirlemede hayati öneme sahiptir.
**Kazanma Oranı (Win Rate):** Kârlı işlemlerin toplam işlem sayısına oranı.
**Kâr Faktörü:** Toplam kârın toplam zarara oranı.

Basit botlarda bile, geri testin detaylı yapılması gerekir. Yanlış parametrelerle yapılan geri testler, botun gelecekte başarısız olacağı yanıltıcı bir güven yaratabilir.

İleri Test (Paper Trading / Simülasyon)

Geri test başarılı olduktan sonra, botun canlı piyasa koşullarında, ancak gerçek para kullanmadan test edilmesi gerekir. Bu "kağıt ticareti" (paper trading) olarak bilinir.

İleri test, botun API bağlantılarının, emir yürütme gecikmelerinin (latency) ve gerçek zamanlı veri akışının doğru çalıştığını doğrular. Ayrıca, stratejinin beklenmedik piyasa olaylarına (flash crashes gibi) nasıl tepki verdiğini görmenizi sağlar.

Basit botlar için bile, ileri test süresi genellikle en az 1-3 ay olmalıdır.

Risk Yönetimi: Bot Ticaretinde Hayatta Kalma Rehberi

Kripto vadeli işlemlerinde yüksek kaldıraç kullanılması, risk yönetimini otomatik ticarette en öncelikli konu haline getirir. Bir bot, ne kadar akıllı olursa olsun, kötü risk yönetimi onu iflasa sürükleyebilir.

Kaldıraç Yönetimi

Basit botlar için önerilen başlangıç kaldıraç seviyesi, genellikle 2x ile 5x arasında tutulmalıdır. Yüksek kaldıraç (50x veya 100x), küçük fiyat hareketlerinin bile pozisyonun tamamen tasfiye olmasına (liquidation) yol açması demektir.

Botunuzun her zaman pozisyon büyüklüğünü, mevcut teminatınıza göre dinamik olarak hesaplaması gerekir.

Basit Riskten Korunma Senaryoları

Botlar, otomatik olarak riskten korunma mekanizmalarını devreye alabilir. Örneğin, botunuz belirli bir süre zarfında pozitif getiri sağladıktan sonra, piyasa yapısının değiştiğini algıladığında (örneğin, hacim düşerken volatilite artıyorsa), otomatik olarak pozisyonunun bir kısmını kapatıp, kalan kısmı için ters yönde küçük bir hedge pozisyonu açabilir.

Bu tür senaryolar, Basit Riskten Korunma Senaryoları başlığında daha ayrıntılı incelenmiştir. Amaç, ana pozisyonu korurken, ani ters hareketlere karşı tampon oluşturmaktır.

Otomatik Zarar Durdurma ve İzleme

Botlar, manuel müdahaleye gerek kalmadan stop-loss seviyelerini dinamik olarak ayarlayabilir (Trailing Stop Loss).

**Takip Eden Zarar Durdur (Trailing Stop Loss):** Fiyat kâr bölgesine ilerledikçe, bot belirlenen bir yüzde (örneğin %1) kadar kâr seviyesini yukarı çeker. Fiyat geri dönmeye başladığında, bu yeni, daha yüksek seviyede satarak kârı kilitler.

Bu mekanizma, botun kârı maksimize etmesine ve zararı minimumda tutmasına yardımcı olur.

Botların Sınırlamaları ve Gerçekçi Beklentiler

Basit ticaret botları harika araçlar olsa da, mucize değillerdir. Profesyonel bir tüccar olarak, botların sınırlamalarını anlamak hayati önem taşır.

Kara Kuğu Olayları (Black Swan Events)

Botlar, programlandıkları kuralların dışına çıkamazlar. Piyasa aniden ve öngörülemeyen bir şekilde çökerse (örneğin, büyük bir borsanın iflası veya regülasyon haberi), basit bir kural tabanlı bot, bu durumu algılayamayabilir veya tepki vermekte gecikebilir. Bu tür olaylar, en iyi tasarlanmış botları bile zorlayabilir.

Piyasa Değişimlerine Uyum

Bir strateji, belirli bir piyasa döngüsünde (örneğin, güçlü bir boğa koşusu) mükemmel çalışabilirken, piyasa konsolidasyona veya ayı koşusuna geçtiğinde tamamen işe yaramaz hale gelebilir. Basit botlar, bu döngüsel değişimleri kendi başlarına tespit edip stratejilerini adapte edemezler. Bu nedenle, botların performansının düzenli olarak gözden geçirilmesi ve gerekirse parametrelerin ayarlanması (recalibration) gerekir.

Teknik Hatalar ve Bağlantı Sorunları

Botlar, internet bağlantısı kesintileri, borsa API sunucularının geçici olarak kapanması veya botun çalıştığı sunucudaki (VPS) hatalar nedeniyle durabilir. Bu kesintiler sırasında emirler yürütülemez veya pozisyonlar yönetilemez hale gelir. Bu nedenle, botların sürekli izlenmesi ve bir kesinti durumunda otomatik olarak uyarı göndermesi önemlidir.

Basit Botlar İçin İleriye Dönük Adımlar

Bir başlangıç botu başarılı bir şekilde çalıştırıldıktan sonra, profesyonel tüccarlar genellikle sistemi daha karmaşık hale getirmek isterler.

Çoklu Gösterge Entegrasyonu

Basit botlar genellikle tek bir göstergeye dayanır (örneğin, sadece RSI). İleri aşamada, botlar birden fazla göstergenin onayını gerektirecek şekilde geliştirilir. Örneğin, "RSI aşırı satım bölgesinde OLMALI VE MACD yukarı kesişim YAPMALI" gibi karmaşık mantıklar eklenir.

Piyasa Yapısına Göre Strateji Değişimi

Daha gelişmiş botlar, piyasanın mevcut durumunu (volatilite, trend gücü) analiz edebilir ve buna göre stratejilerini değiştirebilir. Örneğin, volatilite düşükse (yatay piyasa), ortalamaya dönüş stratejileri (mean reversion) devreye sokulabilir; volatilite yüksekse, trend takip eden stratejilere geçilebilir.

Otomasyon Platformları

Hazır platformlar, genellikle daha karmaşık stratejileri görsel olarak oluşturma imkanı sunar. Botlar başlığı, farklı otomasyon araçlarının genel bir tanımını içerir ve hangi aracın hangi seviyedeki kullanıcıya uygun olabileceği konusunda fikir verebilir.

Sonuç

Otomatikleştirilmiş ticaret, kripto vadeli işlemler piyasasında disiplini, hızı ve duygusal kararlardan uzak durmayı sağlayan güçlü bir araçtır. Basit botlar, bu otomasyon dünyasına girmek için mükemmel bir başlangıç noktasıdır. Başlamak için, basit bir strateji seçilmeli, sağlam bir risk yönetimi çerçevesi oluşturulmalı ve strateji canlıya alınmadan önce kapsamlı bir şekilde geri test edilmelidir. Unutmayın, botun başarısı, programladığınız kuralların basitliği ve risk yönetimi modülünün sağlamlığı ile doğrudan ilişkilidir. Otomasyon, ticaretin bir parçasıdır, ancak piyasa bilgisi ve sürekli gözetim her zaman tüccarın sorumluluğunda kalmalıdır.

Önerilen Vadeli İşlem Borsaları

Borsa	Vadeli işlemler avantajları ve hoş geldin bonusları	Kayıt / Teklif
Binance Futures	125×’e kadar kaldıraç, USDⓈ-M kontratları; yeni kullanıcılar 100 USD’ye kadar hoş geldin kuponu alabilir, ayrıca spot işlemlerde ömür boyu %20 indirim ve ilk 30 gün vadeli işlemlerde %10 indirim	Hemen kaydol
Bybit Futures	Ters & lineer perpetual sözleşmeler; 5 100 USD’ye kadar hoş geldin paketi, anında kuponlar ve görevleri tamamlayarak 30 000 USD’ye kadar kademeli bonuslar	İşlem yapmaya başla
BingX Futures	Kopya işlem ve sosyal özellikler; yeni kullanıcılar 7 700 USD’ye kadar ödül ve işlem ücretlerinde %50 indirim kazanabilir	BingX’e katıl
WEEX Futures	30 000 USDT’ye kadar hoş geldin paketi; 50–500 USD arası depozit bonusları; vadeli işlem bonusları işlem ücretlerinde ve alım satımda kullanılabilir	WEEX’e kaydol
MEXC Futures	Vadeli işlem bonusları marj veya ücret ödemesi olarak kullanılabilir; kampanyalar depozit bonuslarını içerir (örnek: 100 USDT yatır → 10 USD bonus kazan)	MEXC’e katıl

Topluluğumuza Katılın

Sinyaller ve analizler için @startfuturestrading kanalımıza abone olun.